Cele i formy działalności ergonomicznej , Objectives and activities ergonomic

Już od zarania dziejów przystosowywanie pracy do człowieka  było przedmiotem wysiłków ludzi, którzy musieli sami te prace wykonywać, albo zobowiązani byli do organizowania lub przygotowywania pracy innym. Tak więc rzemieślnik wykonujący narzędzia, rolnik uprawiający ziemię, a później organizator produkcji – wszyscy dążyli do przystosowania narzędzi pracy i samej pracy do możliwości i potrzeb człowieka. Na początku ubiegłego wieku prowadzone były badania nad zagadnieniami pracy ludzkiej. Najpierw F.W. Taylor zajął się ustaleniem optymalnych rozmiarów łopat w zastosowaniu do prac załadunkowych wykonywanych z różnymi materiałami. Wynikiem tego było stosowanie łopat o większej powierzchni do materiałów lekkich i łopat o małej powierzchni do materiałów ciężkich, tak aby zoptymalizować ciężar ładunku (6-8 kg).  Taylor jednak przede wszystkim koncentrował się na skróceniu czasu wykonania określonej pracy, co nie zawsze działało z korzyścią na pracownika. Dlatego na początku XX wieku zaczęto odchodzić od Taylorowskiego ujęcia  traktowania pracy, a zaczęto zajmować się sposobem jej wykonywania. Prekursorem nowego typu badań nad pracą był Frank Gilbreth  i jego żona. Wynikiem ich badań była teza: „...najlepszy sposób pracy gwarantuje najkrótszy czas jej wykonania” i tzw. zasady ekonomiki ruchów, które minimalizowały fizjologiczny koszt ich wykonywania [s. 24]. Badania metod pracy prowadzone wtedy przez F.W. Taylora i F.B. Gilbretha można uznać za jedno ze źródeł dzisiejszej ergonomii. Jednak niestety nie dobrem człowieka kierowali się ówcześni badacze, lecz chęcią zwiększenia zysku finansowego. Coraz częściej należało doliczać do kosztów wytwarzania amortyzację drogich maszyn i urządzeń oraz koszt czynnika ludzkiego (składki na emerytury, renty inwalidzkie, odszkodowania itp.). Ukierunkowanie badań nad zwiększeniem ekonomicznych rezultatów pracy ludzkiej związane było z bezpośrednim uzależnieniem funkcjonowania ówczesnych maszyn od mechanicznej sprawności operatora. Budowanie nowych typów maszyn, których działanie było uzależnione od psychicznych i fizycznych cech pracownika zmusiło naukowców zajmujących się badaniem pracy ludzkiej do potraktowania podejścia Taylorowskiego i Gilbrethowskiego jako jednych z wielu punktów widzenia w ujęciu problemu „nauk ergologicznych”. Pojęcie to przyjęto tu za T. Kotarbińskim, rozumiejąc pod tym określeniem te nauki, które: „...tak czy inaczej interesują się działalnością człowieka” [s. 531]. Działania te stały się zaczątkiem humanizacji techniki.

Wczesnym polskim akcentem (niestety mało znanym w świecie) w dziedzinie humanizowania pracy była praca księdza Stanisława Solskiego, który już w roku 1690 wydał w Krakowie dzieło pt. „ Architekt polski, to jest nauka ulżenia wszelkich ciężarów, używania potrzebnych machin...”, w którym to utworze starał się podać rodakom znane w świecie sposoby na wykonywanie różnych prac, aby ułatwić im jej wykonywanie.

Problem humanizacji techniki najwyraźniej uwypuklił się na początku XX wieku w czasie intensywnego uprzemysławiania niektórych gałęzi wytwarzania. Człowiek był traktowany jako dodatek do maszyny, a nie na odwrót. Taki stan organizacji pracy stwarzał: „...nieludzkie warunki poprzez całkowite podporządkowanie  człowieka systemom maszynowym” [s. 27].  

Główną przyczyną prowadzenia badań i działań mających na celu poprawę sprawności i efektywności: najpierw systemu człowiek-praca ręczna, a później człowiek-maszyna były różnice pomiędzy możliwościami sprawnego działania maszyn i urządzeń, a możliwościami człowieka z nimi współpracującego. Dlatego zaczęto się zastanawiać, jak pozytywnie wpłynąć na relację systemu człowiek-obiekt techniczny z punktu widzenia człowieka. Takie ujęcie tematu dało podwaliny nowo tworzącej się nauce – ergonomii. 

Ergonomia narodziła się z praktycznych potrzeb wynikających ze współdziałania człowieka z maszyną i elementami materialnego środowiska pracy. Konieczność istnienia jej uzasadniają konflikty rodzące się pomiędzy „materialnymi partnerami”

a człowiekiem w jego pracy, przy czym konflikty te wynikają ze wzajemnego niedostosowania człowieka do maszyn i odwrotnie.

Ergonomia, Ergonomics

Pierwsze i rzetelne badania o charakterze ergonomicznym zaczęto prowadzić w USA i w Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej. Wówczas samoloty i inne wojenne maszyny osiągnęły wysoki stopień skomplikowania. Człowiek zmuszony był podołać nowym wyzwaniom i obowiązkom, jakie przysparzało posługiwanie się skomplikowanymi urządzeniami. Wymuszało to na nim dodatkowe obciążenie psychiczne podczas przetwarzania dużej ilości informacji i podejmowania wielu różnych decyzji w bardzo krótkim czasie. Wynikiem tych spostrzeżeń była próba określenia granic obciążenia psychicznego, fizycznego i środowiskowego człowieka. Doświadczenia w dziedzinie badań ergonomicznych zdobyte w czasie wojny zostały przeniesione na grunt przemysłu cywilnego po jej zakończeniu, co zaowocowało wyraźnym wzrostem wydajności pracy i jakości produktów. Wysoka jakość środków technicznych nie jest w stanie zagwarantować wysokich efektów produkcyjnych, jeżeli stosowane maszyny i procesy będą odhumanizowane. Humanizm pracy w najszerszym tego słowa znaczeniu realizowany jest poprzez wprowadzanie do produkcji nowej techniki, uwzględniającej biologiczne wymagania organizmu ludzkiego, automatyzację procesów wytwórczych, maksymalne wykorzystanie wskazań fizjologii, higieny, psychologii i socjologii pracy w tworzeniu materialnych i psychosocjalnych warunków pracy.  Humanizacja jest to także przekazywanie inicjatywy pracownikowi w tworzeniu warunków pracy tak, aby to on się czuł podmiotem i kreatorem procesu pracy. Nurt ten przejawia się także poprzez całkowite zmiany w systemach pracy, wzbogacanie jej, rozszerzanie zakresu obowiązków, wprowadzanie ruchomego czasu pracy.

Obecnie trwa proces rozpowszechniania się nowego podejścia do wartościowania techniki i tworzeniu nowej etyki. Kształtuje się paradygmat ery postindustrialnej: „...nie szkodzić człowiekowi i przyrodzie” [s.29]. Konsekwencją tego są następujące zjawiska społeczne: domaganie się przez pracowników poprawy pozafinansowych warunków pracy, tworzenie się ugrupowań proekologicznych, powstawanie rynku produktów o wyższej jakości i ergonomiczności.

Jako pierwszy w świecie nazwy „ergonomia” w celu charakterystyki nowej dyscypliny naukowej użył polski przyrodnik prof. Wojciech Bogumił Jastrzębowski (1799-1882), który opublikował artykuł pt. „Rys ergonomji, czyli nauki o pracy, opartej na prawach poczerpniętych z nauki przyrody”. Artykuł ukazał się w roku 1857 w czasopiśmie „Przyroda i Przemysł” nr 29-32, wydawanym w Poznaniu. Prof. Jastrzębowski swą prekursorską pracą  o ergonomii wyprzedził swoją epokę i wskutek tego został zapomniany na prawie 100 lat.

Nazwa „ergonomia” wywodzi się od greckich słów: ergon – czyn, praca, oraz          nomos – oznaczającego zwyczaj, prawo, wiedzę.  W dosłownym tłumaczeniu zatem ergonomia oznacza wiedzę o pracy ludzkiej.

Pierwszy raz wyjaśnienie hasła ergonomia pojawiło się w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej w roku 1970 jako suplement w grupie pojęć nowych, nie uwzględnionych w poprzednich dwunastu tomach. Fakt powyższy najlapidarniej świadczy o tym, że termin ten dopiero w latach siedemdziesiątych zyskał sobie w języku polskim swoiste prawo obywatelstwa. W światowej literaturze można znaleźć wiele definicji ergonomii. Definicje te nie konkurują ze sobą, lecz uzupełniają się wzajemnie, dodając pewne akcenty zależnie od dyscypliny naukowej reprezentowanej przez ich autorów.

Najpierw należy przytoczyć definicję zamieszczoną w Statucie Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego z roku 1983:„Ergonomia jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka" [rozdz.

II § 11].

Międzynarodowe Biuro Pracy (ILO) w roku 1961 określiło ergonomię jako: „...łączne zastosowanie niektórych nauk biologicznych i technicznych dla zapewnienia, w stosunkach pomiędzy człowiekiem a pracą, optymalizacji warunków wzajemnego dostosowania, w celu zwiększenia wydajności pracy i przyczynienia się do pomyślności pracownika" [s. 25].

W statucie Międzynarodowego Stowarzyszenia Ergonomicznego (IEA) w 1967 roku zawarto następujące określenie tej nowej dyscypliny wiedzy: „Ergonomia zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem (materialnym) w najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuację w domu i w podróży" [s. 26].

Komitet Ergonomii  Polskiej  Akademii Nauk w roku   1982  zaaprobował  takie sformułowanie: „...zadaniem ergonomii jest optymalne dostosowanie wytworów materialnych człowie­ka i warunków ich użytkowania do właściwości psychicznych i fizjologicznych człowieka, uwzględniając czynniki środowiska materialnego oraz środowiska społecz­nego. Celem ergonomii jest zapewnienie dobrostanu człowieka (zadowolenia, dobrego samopoczucia, satysfakcji, poczucia komfortu) w systemie człowiek-technika zarówno w działalności zawodowej, jak i pozazawodowej" [s. 14 i  15].

Z  powyższych definicji wynika, że ergonomia ma wiele znaczeń i zastosowań. Jest nauką stosowaną i ma na celu optymalne dopasowywanie maszyn i urządzeń do człowieka, uwzględniając jego fizjologię i potrzeby społeczne (zarówno te w pracy jak i poza nią – te w domu). Dlatego najważniejsze z punktu widzenia działalności ergonomicznej wydaje się diagnozowanie aktualnego stanu systemu człowiek-obiekt techniczny i projektowanie nowego systemu już poprawionego i dopasowanego do człowieka i jego sytuacji w pracy.

Z definicji tych wynika także, że celem ergonomii jest kształtowanie warunków pracy koniecznych do ochrony pracownika przed przedwczesną utratą sił biologicznych w następstwie pracy oraz zapewnienia warunków ich regeneracji. Do ergonomii należy więc stosowanie wszystkich środków i metod, które zoptymalizują warunki pracy, a więc nie tylko zadecydują o zabezpieczeniu przed wypadkami i chorobami zawodowymi, ale również przed innymi czynnikami mogącymi powodować niedogodności i przemijające zaburzenia funkcji niektórych narządów. Celem ergonomii jest więc interweniowanie nawet w sytuacji, gdy ogólnie ustalone normy nie zostały przekroczone i nie grożą chorobą zawodową. 

Podążając za słowami L. Pacholskiego [s. 5]: „...Ergonomię należy zaliczyć do grupy nauk o pracy”. Ergonomia łączy ze sobą trzy grupy nauk szczegółowych: naukę o człowieku oraz naukę o organizacji pracy i naukę o technice. Oznacza to, że ma charakter multidyscyplinarny.  Ergonomia wykorzystuje wiedzę wielu nauk do podstawowego, pragmatycznego celu - polepszania warunków pracy, wypoczynku człowieka - poprzez dostosowanie urządzeń technicznych do jego potrzeb i edukację użytkownika. Wymieniona niżej orientacyjna lista dyscyplin naukowych nie jest pełną, ponadto naukowcy w ramach poszczególnych specjalności wypracowują szczegółowe, nowe rozwiązania.
 W celu rozwiązywania swoistych zagadnień ergonomia korzysta z różnych nauk i dyscyplin, dlatego zaliczana jest do nauk kompleksowych.

Metodyka badań ergonomicznych, Ergonomic research methodology

Jako badanie pracy (badanie ergonomiczne) w sensie ergonomicznym należy rozumieć badanie czynności człowieka wykonywanych w związku z realizacją celów działalności zakładu pracy, odróżniając to badanie od badania organizacji i przebiegu produkcji. Badanie to polega na śledzeniu operacji i czynności, a także ruchów wykonywanych przez człowieka, aby sprawdzić, czy organizacja stanowiska i metody pracy są zgodne z wymaganiami ergonomii. 

Badanie ergonomiczne w odniesieniu do badania układu człowiek-maszyna oznacza badanie nie tylko elementów tego układu (człowiek, maszyna, otoczenie), ale także procesów oddziaływania otoczenia człowieka, przy czym w ramach badań ergonomicznych badamy jedynie otoczenie materialne (pomijamy problemy społecznych warunków pracy).

 Metody badawcze mogą być kompleksowe (grupowe) i wycinkowe (pojedyncze). Możliwości kierunków oraz zakresów badania jest więc wiele. Dobór ich zależy zawsze od sytuacji, potrzeb i aktualnie istniejących możliwości. W tej sytuacji  należałoby stwierdzić, że nie ma „recept” na metody badania, które nadawałyby się w każdej sytuacji. Każda metoda wymaga adaptacji zarówno ze względu na sytuację, jak i na konieczność uwzględnienia aktualnego celu i możliwości badania. 

W literaturze ergonomicznej znajdziemy opisy wielu metod badania pracy. Obejmują one zarówno badania samej pracy, jej warunków oraz ludzi wykonujących prace. Syntetyzując przegląd tych metod można stwierdzić, że polegają one w większości przypadków na [s. 191]: 

-         bezpośrednich obserwacjach funkcjonowania układu człowiek-maszyna i jego otoczenia,

-         pomiarach natężenia działania czynników materialnego środowiska pracy

      i ocenie tego działania,

-         pomiarach czasu wykonywania operacji i czynności,

-         pomiarach stanowiska pracy, tzn. pomiarach zasięgów kończyn, odległości

      i wysokości pola pracy, wymiarów krzesła, biurka itp.,

-         wywiadach z operatorami maszyn, a także personelem kierowniczym,

-         badania wydarzeń krytycznych (wypadków, awarii) oraz błędów popełnianych przez ludzi,

-         badaniach (psychologicznych, fizjologicznych, lekarskich) pracowników,

-         ocenach wysiłku fizycznego i psychicznego,

-         analizach planów i rysunków stanowisk lub pomieszczeń pracy bezpośrednio lub przy pomocy płaskich makiet elementów stanowiska lub sylwetki człowieka.

 Niestety rzadko udaje się zastosować równocześnie wszystkie ze wskazanych możliwości metod badawczych, a pozwoliłoby to na wielostronną kontrolę wyników badań. Zazwyczaj można użyć tylko kilku z powyższych metod.

W praktyce diagnozowanie układu ergonomicznego dokonuje się najczęściej przy stosowaniu technik ergonomicznej analizy uciążliwości pracy. Pełną ocenę obciążenia organizmu człowieka wykonującego jakąś pracę uzyskamy analizując takie elementy, jak: obciążenie fizyczne, wysiłek umysłowy, środowisko pracy oraz zagrożenia chorobami zawodowymi. Dzięki takiemu podejściu uzyskamy kompleksową ocenę obciążenia człowieka w pracy.

Diagnozowanie układu ergonomicznego , Diagnosis of ergonomic

W praktyce diagnozowanie układu ergonomicznego dokonuje się najczęściej przy stosowaniu technik ergonomicznej analizy uciążliwości pracy. Pełną ocenę obciążenia organizmu człowieka wykonującego jakąś pracę uzyskamy analizując takie elementy, jak: obciążenie fizyczne, wysiłek umysłowy, środowisko pracy oraz zagrożenia chorobami zawodowymi. Dzięki takiemu podejściu uzyskamy kompleksową ocenę obciążenia człowieka w pracy.

Pierwszym z wymienionych elementów jest obciążenie fizyczne. Występuje ono w czterech formach: jako obciążenie dynamiczne, statyczne, monotypowe i hipokinetyczne. Miernikiem obciążenia dynamicznego jest wielkość wydatku energetycznego mierzona w kJ i w kcal w ciągu minuty. Obciążenie statyczne oceniamy metodą szacunkową, podobnie - stopień monotypowości ruchów (liczba identycznych powtórzeń ruchów roboczych w określonym czasie).

Badania wydatku energetycznego przeprowadza się najczęściej jedną z metod:

• kalorymetrii,
• fizjologiczną,
• chronometrażowo-tabelaryczną.

Metoda kalorymetrii opiera się na pomiarach wskaźników wymiany gazowej, czyli wentylacji płuc i zużycia tlenu. Do badań stosuje się liczniki gazowe mierzące wentylację, maski ze specjalnymi wentylami i analizatory gazu. Stosowanie masek jest jednak bardzo uciążliwe w czasie dużego wysiłku i utrudnia oddychanie pracownikowi.

Metoda fizjologiczna opiera się na wynikach badań układu krążenia, mięśniowego i oddechowego. Wykazano w niej, że częstość skurczów serca, ciśnienie krwi i temperatura ciała wzrastają proporcjonalnie do wielkości wzrostu obciążenia pracą dynamiczną.

Metoda chronometrażowo-tabelaryczna została opracowana przez G. Lehmanna

i jego uczniów Spitzera i Hettingera. Polega ona na analizie procesu pracy, uwzględnianiu pozycji ciała i stopnia zaangażowania różnych grup mięśniowych. Podstawą metody jest analiza czasu pracy. W metodzie tej stosuje się specjalne tabele przedstawiające wartości wydatku energetycznego na różnych stanowiskach pracy, oraz w czasie wykonywania pojedynczych ruchów (kcal/min. i kJ/min.). Do celów metodycznych służą także umowne klasyfikacje ciężkości pracy. Za podstawę przyjmuje się tu wielkość wydatku energetycznego. Najczęściej końcową ocenę przeprowadza się według skali punktowej, aby móc w łatwy sposób powiązać ze sobą wyniki obciążenia dynamicznego, statycznego i monotypowości.

Pomiar wysiłku statycznego związanego z wykonywaniem pracy fizycznej dokonuje się metodą szacunkową, ponieważ nie ma jeszcze obiektywnej ilościowej metody oceny  obciążenia statycznego.

Monotypowość ma także istotny wpływ na ogólne obciążenie fizyczne. Zależy od ograniczenia ruchowego związanego z pracą, liczby monotypowych powtórzeń oraz siły mięśniowej rozwijanej podczas wykonywanych ruchów. Stopień monotypowości także określamy na odczytów ze specjalnych tabel.

Cały wysiłek fizyczny, a co za tym idzie i jego ocena końcowa, stanowią sumę punktów wszystkich trzech przebadanych elementów (wysiłku dynamicznego, statycznego i monotypowości).

Drugim  elementem składającym się na pełną ocenę obciążenia pracującego człowieka jest poziom wysiłku umysłowego. Istnieje bardzo wiele metod służących do pomiaru obciążenia umysłowego. Może to być np. ocena liczby błędów lub opuszczeń składających się na omyłki popełniane przez operatora, testy do oceny zmian w poziomie koncentracji uwagi pod wpływem pracy umysłowej, analiza reakcji człowieka na sytuacje stresowe.

Trzecim elementem oceny jest obciążenie środowiskowe (hałas, drgania, mikroklimat, oświetlenie, zapylenie, itd.). Środowisko pracy może mieć istotny wpływ na pogorszenie wydajności pracy lub jej poprawienie. Oceny warunków materialnych dokonuje się na podstawie pomiarów stężeń lub natężeń danego czynnika na stanowisku pracy. Wyniki badań porównuje się z normatywami higienicznymi i określa ich szkodliwy wpływ na organizm ludzki. Pomiary wykonuje się za pomocą specjalistycznej aparatury.

Na końcu określa się częstość zachorowań pracowników zakładu na choroby zawodowe wynikające z wykonywanej pracy i określa ryzyko zawodowe.

Zestawienie tych czterech elementów obciążenia organizmu na danym stanowisku stanowi podstawę kompleksowej oceny uciążliwości pracy.

Metody i techniki diagnozowania stanowisk roboczych i warunków pracy , Methods and techniques for diagnosing workplaces and working conditions

Zarówno w Polsce jak i na świecie stosowane są także inne popularne metody i techniki diagnozowania stanowisk roboczych i warunków pracy. Należą do nich m.in.:

• metody badań ankietowych,
• listy kontrolne,
• metody badań testowych,
• metody wskaźnikowe,
• metody punktowo-wskaźnikowe,
• metody analizy sieciowej,
• metody bilansowe.

Poniżej omówiono dokładniej kilka z powyższych metod.

Badanie ankietowe to jedna z najprostszych metod badawczych ergonomii. Polega ona na udzielaniu pisemnych odpowiedzi na pytania (swobodnych w swej treści) lub wyborze którejś z dołączonych odpowiedzi. Metoda ta posiada jednak wady i zalety. Jest łatwa w przeprowadzeniu, ale do każdego badania należy tworzyć ankietę od nowa (brak uniwersalności). Pytania mają różny stopień szczegółowości i dodatkowo często występuje  problem z analizą wyników, ponieważ odpowiedzi ankietowanych mogą być bardzo rozbieżne.

Listy kontrolne są rozszerzoną formą ankiety, stosowaną najczęściej w badaniach ergonomicznych. Celem stosowania takiej listy jest analiza oraz ocena różnych czynników pracy i wydajności pracy. Listy kontrolne zawierają pytania dotyczące stanowisk pracy, maszyn, urządzeń oraz uciążliwości pracy i jej warunków. Metoda ta polega na analizie pracy na stanowisku roboczym i odpowiedzi na pytania dotyczące różnych sfer pracy. Można wymienić wiele rodzajów list kontrolnych. Najbardziej znaną i uznaną jest lista opracowana przez G.C. Burgera, tzw. Lista Kontrolna Ergonomicznej Analizy Układów (Ergonomic System Analysis Checklist, w skrócie ESAC). Listę te nazywa się także Listą Dortmundzką ze względu na miejsce jej pierwszego zaprezentowania (Kongres IEA w Dortmundzie w 1964r.).

Lista Dortmundzka  pierwotnie składała się z 10 pytań wstępnych oraz grupy 135 pytań podstawowych (oznaczonych literą A) i 188 pytań szczegółowych (oznaczonych literą B). Była to lista bardzo obszerna, wnikliwa i trudna w praktycznym zastosowaniu, dlatego w późniejszym okresie jej pytania uległy skróceniu i uporządkowaniu tematycznemu, w wyniku czego powstała nowa lista Check Ergonomics Test II – CET II. Do znanych list należą również listy K.F.H. Murrela, lista CBKO, Ergonomiczna Lista Problemowa (ELP) L. Pacholskiego.

Check Ergonomics Test II służy jako narzędzie do przeprowadzania ergonomicznej analizy i oceny już istniejących stanowisk pracy oraz prototypów maszyn i urządzeń. W skład tej listy wchodzi 11 pytań ogólnych, 68 pytań podstawowych (oznaczonych literą A), 138 pytań szczegółowych typu B, 99 pytań szczegółowych typu C, 45 pytań szczegółowych typu D. Pytania podzielono na cztery kategorie: A, B, C, D, zależnie od stopnia szczegółowości. Pytania te dodatkowo są pogrupowane tematycznie w sześć grup. 

Lista kontrolna K.F.H. Murrela jest listą kierowaną do projektantów w celu oceny i poprawy prototypów urządzeń technicznych. Zawiera 11 pytań, na które powinien odpowiedzieć projektant.

Wszystkie rodzaje list kontrolnych są łatwe w użyciu, przez co są powszechnie stosowane. Główną ich wadą jest jednak czasochłonność takiego badania. Na dokładne przebadanie stanowiska przy pomocy „check-listy” potrzeba nawet kilkunastu dni pracy. Dlatego zaistniała potrzeba stworzenia takiego układu problemów, aby pytania nie mające żadnego związku z badanym stanowiskiem pracy eliminowały automatycznie stawianie innych, wiążących się tematycznie pytań.

Badanie testowe to procedura mająca na celu uzyskanie informacji o cechach badanego zjawiska. Badanie to poprzez precyzyjne pytania zmniejsza dowolność odpowiedzi. Metodę tą stosuje się  podczas organizowania i przygotowywania stanowisk pracy. Arkusze testowe wypełnia się podczas bezpośredniej obserwacji. Jedną z metod testowej oceny jest metoda opracowana przez J. Piontka. Metoda ta opiera się na „Karcie analizy stanu organizacyjnego stanowiska”. Karta zawiera 49 czynników  (podzielonych w cztery podgrupy) oddziałujących na człowieka w procesie pracy. O poziomie warunków pracy decyduje suma oddziaływań poszczególnych czynników składowych.

Kolejną metodą badań ergonomicznych jest metoda wskaźnikowa. Oparta jest ona na metodach matematycznych i pozwala dzięki temu na bezpośrednie porównywanie jednych wyników z innymi. Sposób przeprowadzania badania polega na dokonywaniu obliczeń wg odpowiednich wzorów matematycznych, a następnie wyniki porównuje się ze specjalnymi wskaźnikami. Do metod wskaźnikowych możemy zaliczyć takie metody jak: metodę taksonomii, system S-KOP [T. Strzelecki].

Jedną z częściej stosowanych metod jest metoda bilansowa. Polega na mierzeniu czasu pracy, na podstawie którego ocenia się stan organizacji stanowisk roboczych o charakterze przemysłowym. W czasie badania dokonuje się migawkowych obserwacji badanych stanowisk i oblicza procentowe udziały ustalonych elementów pracy na stanowisku. Dzięki temu można ustalić rezerwy produkcyjne tkwiące w danym miejscu pracy. Metodą tą można dokonać wstępnej oceny stanu organizacji w poszczególnych oddziałach i wydziałach zakładu.