Diagnozowanie układu ergonomicznego , Diagnosis of ergonomic

W praktyce diagnozowanie układu ergonomicznego dokonuje się najczęściej przy stosowaniu technik ergonomicznej analizy uciążliwości pracy. Pełną ocenę obciążenia organizmu człowieka wykonującego jakąś pracę uzyskamy analizując takie elementy, jak: obciążenie fizyczne, wysiłek umysłowy, środowisko pracy oraz zagrożenia chorobami zawodowymi. Dzięki takiemu podejściu uzyskamy kompleksową ocenę obciążenia człowieka w pracy.

Pierwszym z wymienionych elementów jest obciążenie fizyczne. Występuje ono w czterech formach: jako obciążenie dynamiczne, statyczne, monotypowe i hipokinetyczne. Miernikiem obciążenia dynamicznego jest wielkość wydatku energetycznego mierzona w kJ i w kcal w ciągu minuty. Obciążenie statyczne oceniamy metodą szacunkową, podobnie - stopień monotypowości ruchów (liczba identycznych powtórzeń ruchów roboczych w określonym czasie).

Badania wydatku energetycznego przeprowadza się najczęściej jedną z metod:

• kalorymetrii,
• fizjologiczną,
• chronometrażowo-tabelaryczną.

Metoda kalorymetrii opiera się na pomiarach wskaźników wymiany gazowej, czyli wentylacji płuc i zużycia tlenu. Do badań stosuje się liczniki gazowe mierzące wentylację, maski ze specjalnymi wentylami i analizatory gazu. Stosowanie masek jest jednak bardzo uciążliwe w czasie dużego wysiłku i utrudnia oddychanie pracownikowi.

Metoda fizjologiczna opiera się na wynikach badań układu krążenia, mięśniowego i oddechowego. Wykazano w niej, że częstość skurczów serca, ciśnienie krwi i temperatura ciała wzrastają proporcjonalnie do wielkości wzrostu obciążenia pracą dynamiczną.

Metoda chronometrażowo-tabelaryczna została opracowana przez G. Lehmanna

i jego uczniów Spitzera i Hettingera. Polega ona na analizie procesu pracy, uwzględnianiu pozycji ciała i stopnia zaangażowania różnych grup mięśniowych. Podstawą metody jest analiza czasu pracy. W metodzie tej stosuje się specjalne tabele przedstawiające wartości wydatku energetycznego na różnych stanowiskach pracy, oraz w czasie wykonywania pojedynczych ruchów (kcal/min. i kJ/min.). Do celów metodycznych służą także umowne klasyfikacje ciężkości pracy. Za podstawę przyjmuje się tu wielkość wydatku energetycznego. Najczęściej końcową ocenę przeprowadza się według skali punktowej, aby móc w łatwy sposób powiązać ze sobą wyniki obciążenia dynamicznego, statycznego i monotypowości.

Pomiar wysiłku statycznego związanego z wykonywaniem pracy fizycznej dokonuje się metodą szacunkową, ponieważ nie ma jeszcze obiektywnej ilościowej metody oceny  obciążenia statycznego.

Monotypowość ma także istotny wpływ na ogólne obciążenie fizyczne. Zależy od ograniczenia ruchowego związanego z pracą, liczby monotypowych powtórzeń oraz siły mięśniowej rozwijanej podczas wykonywanych ruchów. Stopień monotypowości także określamy na odczytów ze specjalnych tabel.

Cały wysiłek fizyczny, a co za tym idzie i jego ocena końcowa, stanowią sumę punktów wszystkich trzech przebadanych elementów (wysiłku dynamicznego, statycznego i monotypowości).

Drugim  elementem składającym się na pełną ocenę obciążenia pracującego człowieka jest poziom wysiłku umysłowego. Istnieje bardzo wiele metod służących do pomiaru obciążenia umysłowego. Może to być np. ocena liczby błędów lub opuszczeń składających się na omyłki popełniane przez operatora, testy do oceny zmian w poziomie koncentracji uwagi pod wpływem pracy umysłowej, analiza reakcji człowieka na sytuacje stresowe.

Trzecim elementem oceny jest obciążenie środowiskowe (hałas, drgania, mikroklimat, oświetlenie, zapylenie, itd.). Środowisko pracy może mieć istotny wpływ na pogorszenie wydajności pracy lub jej poprawienie. Oceny warunków materialnych dokonuje się na podstawie pomiarów stężeń lub natężeń danego czynnika na stanowisku pracy. Wyniki badań porównuje się z normatywami higienicznymi i określa ich szkodliwy wpływ na organizm ludzki. Pomiary wykonuje się za pomocą specjalistycznej aparatury.

Na końcu określa się częstość zachorowań pracowników zakładu na choroby zawodowe wynikające z wykonywanej pracy i określa ryzyko zawodowe.

Zestawienie tych czterech elementów obciążenia organizmu na danym stanowisku stanowi podstawę kompleksowej oceny uciążliwości pracy.